Lập kế hoạch chi tiêu? Nghe như việc của dân tài chính, của những người siêng năng ghi từng đồng vào Excel. Còn tôi – một người đi làm văn phòng bình thường – chỉ biết rằng: miễn sao cuối tháng còn dư vài trăm nghìn là được rồi.
Vậy mà không hiểu vì sao, tháng nào cũng vậy:
- Cuối tháng luôn phải co kéo ăn uống
- Lỡ có việc đột xuất như sinh nhật bạn, xe hư, khám bệnh… là “rối tung”
- Không thể tiết kiệm được gì rõ ràng, dù lương không phải thấp
Tôi từng đổ lỗi cho vật giá leo thang, rồi cho mình “chưa biết cách kiếm nhiều hơn”. Nhưng sau một lần ngồi xuống kiểm tra lại các khoản đã chi – tôi phát hiện: tiền không hề biến mất. Chỉ là tôi chẳng hề điều khiển được nó đi đâu.
Và đó là lúc tôi nhận ra: mình không cần phải thắt lưng buộc bụng, mà chỉ cần học cách lập kế hoạch chi tiêu – để tiền biết “đi đúng đường” và mình biết “mình đang sống với bao nhiêu là đủ”.
1. Vì sao không có kế hoạch chi tiêu lại khiến bạn luôn thấy thiếu?
Bạn có từng rơi vào một trong những tình huống sau?
- Mới đầu tháng đã “tự thưởng” cho mình vài bữa ăn sang, vài món đồ đẹp
- Giữa tháng: tự nhủ “từ giờ siết lại là kịp”
- Cuối tháng: không hiểu vì sao tiền hết, đành mượn bạn hoặc cà thẻ
Tôi đã sống như vậy suốt vài năm. Mỗi tháng là một vòng lặp: tiêu – tiếc – tự hứa – rồi… quên.
Lúc ấy, tôi cứ nghĩ mình thiếu kỷ luật. Nhưng giờ tôi hiểu ra:
Vấn đề không nằm ở ý chí – mà nằm ở việc không có một bản kế hoạch rõ ràng.
Không có kế hoạch chi tiêu giống như việc:
- Đi siêu thị không có danh sách mua sắm → mua mọi thứ trông “có vẻ cần”
- Đi du lịch không lên lịch trình → cuối cùng… chẳng đi đâu được nhiều
Khi tôi không chủ động định hướng đồng tiền, nó sẽ đi theo cảm xúc của tôi, và cảm xúc thì luôn biến động. Một hôm mệt mỏi, tôi gọi đồ ăn đắt tiền. Một hôm stress, tôi mua hàng online để thấy “mình xứng đáng”.
Tiền bị chi không kiểm soát. Nhưng lỗi không phải là món đồ hay bữa ăn – mà là tôi không hề lên kế hoạch cho chúng từ đầu.
Và điều quan trọng nhất: cảm giác thiếu thốn không đến từ việc bạn nghèo – mà đến từ việc bạn không rõ ràng với tiền của mình.
2. Lập kế hoạch chi tiêu có gì khác với “tiết kiệm” đơn thuần?
Thành thật mà nói, trước đây tôi né tránh chuyện lập kế hoạch chi tiêu vì… sợ. Tôi tưởng rằng lập kế hoạch tức là:
- Mỗi đồng chi ra đều phải giải trình
- Không được ăn quán, không được đi chơi
- Phải sống kiểu “khổ trước, sướng sau”
Nhưng tôi đã hiểu sai.
Lập kế hoạch chi tiêu không khiến bạn sống kham khổ. Nó giúp bạn sống có lựa chọn.
Thay vì để cảm xúc dẫn dắt mỗi lần tiêu tiền, bạn bắt đầu hỏi:
- Mình có thực sự cần cái này không?
- Mình đã phân bổ khoản chi cho việc này chưa?
- Nếu tiêu hôm nay, kế hoạch cuối tuần có bị ảnh hưởng không?
Kế hoạch không làm bạn tiêu ít hơn. Nó khiến bạn tiêu đúng hơn.
Tôi vẫn uống cà phê mỗi sáng. Vẫn đi chơi với bạn mỗi tháng. Vẫn đặt món yêu thích vào thứ Sáu.
Nhưng tôi làm những điều đó với sự chủ động và yên tâm – vì nó đã nằm trong kế hoạch từ trước.
3. Tôi bắt đầu lập kế hoạch chi tiêu như thế nào?
Tôi không phải là người giỏi số má. Thật ra, tôi cũng không hứng thú với việc ngồi gõ bảng Excel cả buổi. Nên khi bắt đầu lập kế hoạch chi tiêu, tôi chọn cách đơn giản và dễ duy trì nhất: từng bước nhỏ – vừa làm vừa điều chỉnh.
Dưới đây là 4 bước tôi đã áp dụng:
3.1. Theo dõi chi tiêu thật trong 30 ngày
Tôi không lập kế hoạch ngay. Trước tiên, tôi chỉ theo dõi – ghi lại mọi khoản chi trong 1 tháng mà không phán xét, không chỉnh sửa.
Tôi chọn dùng ứng dụng điện thoại vì tiện hơn sổ tay. Cuối mỗi ngày, chỉ mất 3 phút để tổng kết: cà phê, cơm trưa, xăng xe, ăn vặt…
Kết quả bất ngờ: Tôi phát hiện mình “rò rỉ” tiền vào 3 thứ không ngờ tới – trà sữa, đặt đồ ăn vì lười nấu, và các đơn hàng online dưới 200k.
3.2. Chia nhóm chi tiêu và đặt giới hạn linh hoạt
Tôi không gò mình vào tỉ lệ cứng nhắc 50-30-20. Thay vào đó, tôi chia theo nhu cầu thật:
- Thiết yếu (ăn, ở, di chuyển): 55%
- Chi tiêu cho sở thích – giải trí: 15%
- Tiết kiệm & đầu tư: 20%
- Dự phòng & phát sinh: 10%
Tôi để khoản chi cho sở thích đủ rộng để không cảm thấy gò bó. Điều này giúp tôi dễ duy trì hơn là ép bản thân sống khắt khe.
Xem thêm: Quản Lý Tiền Lương Theo Quy Tắc 50/30/20
3.3. Lập kế hoạch theo tuần, không theo tháng
Thay vì chia tiền cho cả tháng (dễ bị “quá tay” ngay tuần đầu), tôi chia kế hoạch theo tuần:
- Tuần 1: chi tối đa X
- Tuần 2: điều chỉnh theo tình hình
- Tuần 3–4: bám sát mục tiêu tổng thể
Điều này giúp tôi chủ động kiểm soát tiến độ, tránh cảm giác “cháy ví” ở cuối tháng.
3.4. Không dùng công cụ phức tạp
Tôi thử một vài app tài chính, nhưng cuối cùng vẫn quay về Google Sheets tự tạo – vì tôi hiểu nó, tùy chỉnh linh hoạt và đơn giản hơn.
Công cụ không quan trọng bằng việc mỗi ngày đều dành vài phút để nhìn lại dòng tiền. Giống như việc soi gương – không phải để “soi lỗi”, mà để nhận diện mình rõ hơn.
4. Những bài học tôi nhận được sau 3 tháng áp dụng
Sau một quý kiên trì, tôi nhận ra một số điều mà không cuốn sách tài chính nào nói rõ:
- Có kế hoạch → ít stress hơn: Tôi không còn hoang mang mỗi khi ví mỏng. Tôi biết mình còn bao nhiêu, tiêu gì là hợp lý – và không cần phải “hối hận sau khi chi”.
- Tiết kiệm không còn là ép buộc: Thay vì tự nhủ “tháng này phải dành 2 triệu tiết kiệm”, tôi để nó thành một phần của kế hoạch – như một khoản chi cố định cho “tương lai của mình”.
- Tôi hiểu rõ bản thân hơn: Khi ghi chép và lên kế hoạch, tôi dần nhận ra đâu là giá trị mình thật sự muốn theo đuổi. Tôi bắt đầu cắt giảm chi tiêu vì muốn, chứ không phải vì phải.
5. Kết luận – Điều bạn có thể làm ngay hôm nay
Lập kế hoạch chi tiêu không phải là việc dành cho người có thu nhập cao. Nó là nền tảng dành cho bất kỳ ai muốn sống chủ động hơn với tiền của mình.
Nếu bạn đang cảm thấy tài chính “khó hiểu”, đừng cố thay đổi tất cả ngay lập tức. Hãy bắt đầu từ một hành động nhỏ thôi:
- Mở điện thoại, ghi lại 3 khoản bạn đã chi hôm nay.
- Sau đó, thử nghĩ xem: nếu ngày mai cũng như vậy, bạn sẽ dư hay hụt?
Chỉ cần một chút theo dõi và chủ động mỗi ngày, bạn sẽ thấy mình đủ khả năng kiểm soát đồng tiền – mà không cần sống khắc khổ.
Xem thêm: Chi tiêu thông minh là thế nào? Tôi đã học được gì