Khi nhắc đến đầu tư, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến cổ phiếu – kênh giúp sinh lời cao nhưng cũng đi kèm với biến động mạnh và rủi ro lớn. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với sự “thăng trầm” của thị trường chứng khoán. Nếu bạn đang tìm kiếm một hình thức đầu tư ổn định hơn, ít rủi ro hơn, có thể mang lại dòng tiền đều đặn thì trái phiếu chính là một lựa chọn đáng để cân nhắc. Vậy trái phiếu là gì? Nó hoạt động như thế nào? Và bạn có nên đưa loại tài sản này vào kế hoạch đầu tư cá nhân không?
Hãy cùng Ví Thông Thái tìm hiểu rõ ràng – từ khái niệm đến cách lựa chọn – trong bài viết dưới đây nhé.
1. Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là một loại chứng khoán thể hiện mối quan hệ vay – cho vay giữa bạn và một tổ chức phát hành (thường là doanh nghiệp hoặc nhà nước).
Hiểu một cách đơn giản:
- Bạn mua trái phiếu nghĩa là bạn cho tổ chức đó vay tiền.
- Đổi lại, họ sẽ cam kết trả bạn một khoản lãi định kỳ (ví dụ: mỗi 6 tháng hoặc mỗi năm) và hoàn lại tiền gốc vào ngày đáo hạn (thường từ 1 – 5 năm).
Khác với cổ phiếu – nơi bạn trở thành một phần chủ sở hữu của doanh nghiệp – thì trái phiếu khiến bạn trở thành “chủ nợ”.
Điều này cũng có nghĩa là:
- Bạn không có quyền biểu quyết, không quan tâm công ty lãi nhiều hay ít.
- Bạn được ưu tiên thanh toán trước cổ đông nếu công ty gặp rủi ro tài chính hoặc giải thể.
2. Các loại trái phiếu phổ biến
Trên thị trường hiện nay, trái phiếu được chia thành nhiều loại. Việc hiểu rõ từng loại sẽ giúp bạn chọn đúng sản phẩm phù hợp với mức độ chấp nhận rủi ro của mình:
- Trái phiếu chính phủ
Do Nhà nước phát hành để huy động vốn cho các dự án công hoặc điều hành ngân sách. Đây là loại trái phiếu an toàn nhất, gần như không có rủi ro vỡ nợ. - Trái phiếu doanh nghiệp
Do các công ty phát hành để vay vốn phục vụ hoạt động kinh doanh. Trái phiếu doanh nghiệp có thể mang lại lãi suất cao hơn ngân hàng, nhưng rủi ro cũng lớn hơn, vì phụ thuộc vào khả năng trả nợ của công ty. - Trái phiếu ngân hàng
Do các ngân hàng thương mại phát hành. Được xem là trung hòa giữa an toàn và lợi nhuận, vì mức độ tin cậy cao hơn doanh nghiệp nhưng lãi suất thường thấp hơn. - Trái phiếu chuyển đổi
Là loại trái phiếu có thể chuyển thành cổ phiếu của công ty phát hành trong tương lai theo điều kiện nhất định. Loại này thường phù hợp với người muốn linh hoạt giữa an toàn (trái phiếu) và tiềm năng sinh lời cao hơn (cổ phiếu).
Ngoài ra còn có các biến thể như:
- Trái phiếu có tài sản đảm bảo
- Trái phiếu không chuyển nhượng
- Trái phiếu niêm yết và chưa niêm yết
Lưu ý: Trái phiếu càng “cao lãi” thì rủi ro càng lớn. Khi chọn đầu tư, hãy luôn cân nhắc giữa lợi nhuận và độ an toàn của tổ chức phát hành.
3. Ưu điểm của trái phiếu
Trái phiếu là lựa chọn hấp dẫn với những người muốn đầu tư ổn định và ít rủi ro hơn cổ phiếu. Dưới đây là những lý do khiến trái phiếu trở thành kênh được nhiều người ưa chuộng:
- Tính ổn định cao: So với cổ phiếu thường biến động mạnh theo thị trường, trái phiếu có xu hướng ít biến động hơn và mang lại cảm giác an toàn khi nắm giữ.
- Có thu nhập cố định: Khi bạn mua trái phiếu, bạn gần như được “hứa hẹn” trước mức lợi suất (lãi suất) cụ thể – ví dụ 8%/năm. Khoản tiền lãi này thường được trả định kỳ, giúp bạn có dòng tiền đều đặn để tiết kiệm hoặc tái đầu tư.
- Bảo toàn vốn: Nếu giữ trái phiếu đến ngày đáo hạn và tổ chức phát hành không vỡ nợ, bạn sẽ được hoàn lại toàn bộ số tiền gốc đã đầu tư. Điều này khiến trái phiếu trở nên hấp dẫn với những người ưu tiên bảo vệ tiền hơn là tìm kiếm lợi nhuận lớn.
- Được ưu tiên thanh toán hơn cổ phiếu: Trong trường hợp công ty phá sản, người nắm giữ trái phiếu sẽ được thanh toán trước cổ đông phổ thông.
- Linh hoạt đầu tư thông qua quỹ: Nếu không muốn mua trái phiếu trực tiếp, bạn vẫn có thể đầu tư gián tiếp thông qua các quỹ trái phiếu mở – giúp đa dạng hóa danh mục và giảm rủi ro nhờ đội ngũ chuyên gia quản lý quỹ.
4. Rủi ro khi đầu tư trái phiếu
Dù an toàn hơn cổ phiếu, trái phiếu vẫn không phải là “kênh đầu tư không rủi ro”. Dưới đây là những rủi ro bạn cần cân nhắc:
- Rủi ro vỡ nợ: Tổ chức phát hành (đặc biệt là doanh nghiệp) có thể không trả được lãi hoặc gốc đúng hạn. Thực tế đã có nhiều trường hợp nhà đầu tư cá nhân thiệt hại nặng vì mua trái phiếu của doanh nghiệp không đủ năng lực tài chính.
- Không có tài sản đảm bảo: Nhiều trái phiếu doanh nghiệp phát hành không kèm tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán, khiến người mua không được “bảo vệ” nếu công ty mất khả năng chi trả.
- Khó thanh khoản: Nếu bạn cần bán trái phiếu trước thời hạn, sẽ khó tìm được người mua – đặc biệt là trái phiếu chưa niêm yết. Một số trường hợp bạn phải bán với giá thấp hơn mệnh giá.
- Ảnh hưởng bởi lạm phát và lãi suất: Khi lạm phát tăng cao, lợi suất trái phiếu cố định có thể trở nên kém hấp dẫn vì giá trị thực của dòng tiền nhận được giảm đi. Ngoài ra, nếu lãi suất thị trường tăng, giá trái phiếu cũ có thể bị giảm giá.
- Thiếu minh bạch thông tin: Một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu không công bố đầy đủ thông tin hoặc báo cáo tài chính thiếu kiểm toán, khiến nhà đầu tư khó đánh giá được mức độ an toàn.
5. Trái phiếu phù hợp với ai?
Không phải ai cũng cần trái phiếu trong danh mục đầu tư, nhưng với nhiều người, đây là lựa chọn phù hợp trong từng giai đoạn tài chính cụ thể.
- Người mới bắt đầu đầu tư: Trái phiếu là cách tốt để làm quen với đầu tư mà không phải đối mặt với những cú sốc tâm lý lớn như khi thị trường cổ phiếu giảm mạnh.
- Người đề cao sự an toàn: Nếu bạn thuộc nhóm “ngủ không yên khi mất tiền”, trái phiếu sẽ mang lại sự yên tâm hơn. Đây là kênh đầu tư giúp bảo toàn vốn mà vẫn sinh lời ổn định.
- Người lớn tuổi hoặc gần nghỉ hưu: Khi không còn nhiều thời gian để “chịu rủi ro và chờ hồi phục”, những tài sản ổn định như trái phiếu nên chiếm tỷ trọng lớn hơn trong danh mục đầu tư.
- Người cần dòng tiền định kỳ: Trái phiếu phù hợp với người muốn có thu nhập thụ động đều đặn để trang trải chi phí hoặc tái đầu tư, như hưu trí, sinh hoạt gia đình…
- Người muốn đa dạng hóa danh mục: Nếu bạn đã đầu tư cổ phiếu, quỹ mở, hoặc gửi tiết kiệm, việc thêm trái phiếu vào danh mục sẽ giúp cân bằng rủi ro và ổn định hiệu quả đầu tư tổng thể.
6. Cách đầu tư trái phiếu tại Việt Nam
Sau khi đã hiểu rõ trái phiếu là gì, ưu điểm và rủi ro của nó, bạn có thể bắt đầu hành trình đầu tư một cách an toàn với những hình thức phổ biến sau:
Mua trái phiếu doanh nghiệp trực tiếp
Một số công ty phát hành trái phiếu thông qua các kênh phân phối như ngân hàng, công ty chứng khoán, hoặc qua nền tảng đầu tư trực tuyến. Khi mua trái phiếu doanh nghiệp trực tiếp, bạn cần đặc biệt quan tâm đến:
- Hồ sơ tài chính và năng lực trả nợ của doanh nghiệp
- Lãi suất trái phiếu và tần suất trả lãi
- Thời gian đáo hạn (1 năm, 3 năm, 5 năm…)
- Có hay không tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán
Đầu tư vào quỹ trái phiếu
Nếu bạn không có thời gian hoặc chuyên môn để phân tích từng doanh nghiệp, bạn có thể đầu tư thông qua quỹ mở trái phiếu. Các quỹ này sẽ gom vốn từ nhiều nhà đầu tư và đầu tư vào rổ trái phiếu đã được sàng lọc kỹ. Lợi ích của hình thức này là:
- Được chuyên gia tài chính thay bạn quản lý rủi ro
- Có thể bắt đầu với số vốn nhỏ, chỉ từ vài trăm ngàn đồng
- Dễ dàng mua – bán chứng chỉ quỹ bất kỳ lúc nào
Gửi tiền qua sản phẩm đầu tư kết hợp
Một số ngân hàng hoặc công ty bảo hiểm cung cấp sản phẩm tài chính kết hợp giữa bảo hiểm và trái phiếu. Đây là lựa chọn dành cho người muốn vừa bảo vệ tài sản vừa có lợi nhuận ổn định. Tuy nhiên, bạn cần đọc kỹ điều khoản về lãi suất cam kết, thời gian khóa vốn và mức phí.
Đầu tư qua app tài chính uy tín
Hiện nay có nhiều ứng dụng đầu tư như TCInvest, Finhay, Infina, TCBF… cho phép bạn dễ dàng đầu tư vào trái phiếu hoặc quỹ trái phiếu ngay trên điện thoại. Hãy lựa chọn những nền tảng được cấp phép, minh bạch thông tin và hỗ trợ chăm sóc khách hàng tốt.
Lưu ý quan trọng: Dù bạn chọn hình thức nào, cũng đừng bỏ qua bước tìm hiểu kỹ tổ chức phát hành hoặc công ty quản lý quỹ trước khi quyết định rót tiền.
8. Kết luận
Đến đây, bạn đã hiểu khá đầy đủ trái phiếu là gì – từ khái niệm, các loại, ưu nhược điểm cho đến cách đầu tư sao cho phù hợp với bản thân.
Trái phiếu không phải là kênh đầu tư “hot trend” mang lại lợi nhuận chớp nhoáng. Nhưng nó lại là mảnh ghép quan trọng giúp bạn xây dựng danh mục đầu tư cân bằng, an toàn và bền vững theo thời gian.
Nếu bạn:
- Không muốn mạo hiểm quá nhiều với cổ phiếu
- Cần thu nhập định kỳ ổn định
- Hoặc muốn đa dạng hóa tài sản
…thì trái phiếu hoàn toàn là một lựa chọn đáng để bạn đưa vào chiến lược tài chính cá nhân ngay từ hôm nay.
Đầu tư hiệu quả không nằm ở việc “lãi nhanh”, mà nằm ở sự hiểu biết và sự chủ động. Và hiểu rõ trái phiếu là gì chính là bước đầu tiên để bạn đầu tư thông minh hơn.
Xem thêm: Cổ Phiếu Là Gì? Cách Đầu Tư Cổ Phiếu Dành Cho Người Mới