Khi mới bắt đầu đầu tư chứng khoán, có lẽ bạn đã từng thắc mắc vì sao có mã cổ phiếu hiển thị màu vàng, và con số đó lại được gọi là giá tham chiếu. Nghe có vẻ đơn giản, nhưng nếu hiểu sai, bạn có thể đánh giá sai xu hướng thị trường hoặc đưa ra quyết định mua bán chưa chính xác. Vậy giá tham chiếu là gì, nó được tính như thế nào và sử dụng ra sao trong thực tế? Hãy cùng Ví Thông Thái giải mã khái niệm này một cách dễ hiểu và dễ áp dụng nhé!
1. Giá tham chiếu là gì?
Khi bạn nhìn vào bảng giá chứng khoán, có thể bạn đã từng thấy những con số được tô màu vàng – đó chính là giá tham chiếu. Vậy giá tham chiếu là gì và vì sao nó lại quan trọng đến vậy trong đầu tư?
Giá tham chiếu là mức giá cơ sở để xác định biên độ dao động giá cổ phiếu trong một phiên giao dịch. Nói cách khác, đây là mốc chuẩn để thị trường căn cứ vào, từ đó xác định được giá trần (giá cao nhất) và giá sàn (giá thấp nhất) mà cổ phiếu đó có thể giao dịch trong ngày.
Ví dụ: Nếu một cổ phiếu có giá tham chiếu là 50.000 đồng và biên độ dao động của sàn HOSE là ±7%, thì:
- Giá trần sẽ là 50.000 + 7% = 53.500 đồng
- Giá sàn sẽ là 50.000 – 7% = 46.500 đồng
Với vai trò là “cột mốc trung tâm”, giá tham chiếu không chỉ giúp nhà đầu tư định hình xu hướng cổ phiếu trong ngày, mà còn được dùng để so sánh mức biến động tăng hoặc giảm. Trong bảng giá điện tử:
- Nếu giá khớp lệnh = giá tham chiếu ➝ cổ phiếu được hiển thị màu vàng
- Nếu giá khớp lệnh > giá tham chiếu ➝ hiển thị màu xanh (tăng)
- Nếu giá khớp lệnh < giá tham chiếu ➝ hiển thị màu đỏ (giảm)
Một điểm dễ gây nhầm lẫn với nhà đầu tư mới là: giá tham chiếu không phải là giá mở cửa, cũng không phải là giá trung bình, mà thường là giá đóng cửa của phiên giao dịch liền trước (trừ một vài trường hợp đặc biệt như cổ phiếu mới niêm yết, cổ phiếu giao dịch lại,… sẽ nói ở phần sau).
Tóm lại, giá tham chiếu là nền tảng để thị trường vận hành minh bạch và hợp lý mỗi ngày. Nếu bạn từng thấy cổ phiếu bị “trần cứng” hoặc “sàn cứng” cả ngày, thì mấu chốt là giá tham chiếu chính là cái gốc xác định hai ngưỡng này.
2. Vai trò của giá tham chiếu trong giao dịch chứng khoán
2.1. Là cơ sở tính giá trần và giá sàn trong phiên
Giá tham chiếu được sử dụng làm mốc để xác định biên độ dao động giá trong ngày. Mỗi sàn giao dịch có quy định riêng về tỷ lệ dao động cho phép, ví dụ như ±7% trên sàn HOSE hay ±10% trên sàn HNX. Nhờ có giá tham chiếu, nhà đầu tư biết được giới hạn cao nhất và thấp nhất mà cổ phiếu có thể chạm tới trong phiên, từ đó kiểm soát được rủi ro và lập kế hoạch mua bán hiệu quả hơn.
2.2. Giúp đánh giá biến động giá cổ phiếu nhanh chóng
Khi theo dõi bảng giá điện tử, việc nhận diện giá tham chiếu cho phép nhà đầu tư dễ dàng so sánh mức giá hiện tại với phiên trước. Nếu giá khớp lệnh cao hơn giá tham chiếu, cổ phiếu sẽ hiển thị màu xanh; nếu thấp hơn thì là màu đỏ; còn đúng bằng tham chiếu thì sẽ là màu vàng. Điều này giúp nhà đầu tư nhanh chóng nắm bắt xu hướng tăng giảm mà không cần phải tính toán nhiều.
2.3. Phản ánh tâm lý thị trường
Giá tham chiếu đôi khi còn đóng vai trò như một mốc “neo tâm lý” cho cả nhà đầu tư cá nhân lẫn tổ chức. Nếu cổ phiếu đang giao dịch dưới giá tham chiếu, nhiều người có thể lo ngại về xu hướng giảm giá và chọn đứng ngoài thị trường. Ngược lại, nếu cổ phiếu tăng vượt qua giá tham chiếu, tâm lý “sợ bỏ lỡ cơ hội” có thể khiến dòng tiền đổ vào nhiều hơn, tạo nên các đợt tăng giá mạnh.
2.4. Là chỉ báo định hướng ngắn hạn
Với những nhà đầu tư ngắn hạn hoặc lướt sóng, giá tham chiếu là một chỉ báo rất quan trọng để xác định điểm vào hoặc điểm ra. Ví dụ, một cổ phiếu liên tục bị bán xuống dưới giá tham chiếu trong nhiều phiên liền có thể là dấu hiệu xu hướng tiêu cực. Ngược lại, nếu giá liên tục duy trì trên mức tham chiếu, đó có thể là tín hiệu tích cực ngắn hạn.
3. Cách tính giá tham chiếu trên từng sàn HOSE, HNX và UPCoM
Mỗi sàn giao dịch tại Việt Nam lại có cách xác định giá tham chiếu riêng, phản ánh cơ chế vận hành và tính chất giao dịch khác nhau. Hiểu rõ cách tính trên từng sàn sẽ giúp nhà đầu tư nắm bắt bảng giá tốt hơn và tránh những hiểu lầm không đáng có.
3.1. Trên sàn HOSE
Sàn HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM) quy định rằng giá tham chiếu trong ngày là giá đóng cửa của phiên giao dịch liền trước. Trong đó, “giá đóng cửa” là giá khớp lệnh cuối cùng trong ngày, không phải là mức giá khớp lệnh cao nhất hay thấp nhất.
Ví dụ: Nếu cổ phiếu XYZ có giá đóng cửa hôm qua là 24.300 đồng thì hôm nay giá tham chiếu của cổ phiếu này sẽ là 24.300 đồng. Từ đây, sàn sẽ tính ra giá trần và giá sàn dựa trên biên độ ±7%.
Trong trường hợp phiên hôm trước không có giao dịch khớp lệnh nào, giá tham chiếu sẽ giữ nguyên so với phiên gần nhất có khớp lệnh gần đây nhất.
3.2. Trên sàn HNX
Tương tự HOSE, sàn HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội) cũng lấy giá đóng cửa của phiên trước đó làm giá tham chiếu. Tuy nhiên, biên độ dao động của HNX thường rộng hơn, cụ thể là ±10%.
Điều này có nghĩa là nếu một cổ phiếu trên HNX có giá đóng cửa là 10.000 đồng, thì trong ngày hôm sau, cổ phiếu đó có thể dao động từ 9.000 đồng đến 11.000 đồng.
3.3. Trên sàn UPCoM
Sàn UPCoM có cách tính giá tham chiếu khác biệt nhất: giá tham chiếu được xác định là giá bình quân gia quyền của toàn bộ các lệnh khớp trong phiên giao dịch liền trước.
Công thức:
Giá tham chiếu = (Tổng giá trị khớp lệnh) / (Tổng khối lượng khớp lệnh)
Ví dụ: Nếu trong phiên hôm trước, cổ phiếu ABC khớp tổng cộng 5.000 cổ phiếu với tổng giá trị là 75 triệu đồng, thì giá tham chiếu hôm nay là:
75.000.000 / 5.000 = 15.000 đồng
Ngoài ra, biên độ dao động trên UPCoM rộng hơn đáng kể (±15%), và trong trường hợp cổ phiếu mới đăng ký giao dịch lần đầu, biên độ có thể lên tới ±40%.
4. Những trường hợp đặc biệt về giá tham chiếu
Trong phần lớn các phiên giao dịch thông thường, giá tham chiếu được xác định dựa trên giá đóng cửa của phiên liền trước. Tuy nhiên, có một số trường hợp đặc biệt khiến cách tính này không còn áp dụng được như bình thường. Dưới đây là những tình huống nhà đầu tư nên chú ý:
4.1. Cổ phiếu mới niêm yết hoặc đăng ký giao dịch lần đầu
Đối với những cổ phiếu mới lên sàn HOSE hoặc HNX, sẽ không có giá tham chiếu trong ngày giao dịch đầu tiên. Thay vào đó, cổ phiếu được giao dịch với biên độ dao động lớn hơn bình thường (thường là ±20% trên HOSE và ±30% trên HNX) dựa trên mức giá khởi điểm do doanh nghiệp đề xuất và được sàn chấp thuận.
Tương tự, với sàn UPCoM, cổ phiếu mới cũng không có giá tham chiếu cụ thể mà được giao dịch trong biên độ ±40% so với giá do doanh nghiệp đăng ký.
4.2. Cổ phiếu giao dịch trở lại sau thời gian dài tạm ngừng
Nếu một mã cổ phiếu bị tạm ngừng giao dịch vì lý do nào đó (như vi phạm công bố thông tin, sáp nhập, chia tách…), khi được phép giao dịch trở lại, giá tham chiếu sẽ không lấy theo giá đóng cửa cũ mà được Sở giao dịch xác định lại, dựa trên nhiều yếu tố như kết quả hoạt động kinh doanh, tình hình tài chính mới, hay các yếu tố thị trường liên quan.
4.3. Cổ phiếu bị điều chỉnh do chia cổ tức hoặc phát hành thêm
Khi doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu, chia tách cổ phiếu hoặc phát hành thêm cổ phiếu thưởng, giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh để phản ánh đúng giá trị thực tế sau điều chỉnh. Việc này đảm bảo nhà đầu tư không bị “ảo giác” rằng cổ phiếu bị giảm giá, trong khi thực chất họ vẫn giữ nguyên tổng giá trị đầu tư nhờ số lượng cổ phiếu tăng lên.
Ví dụ: nếu bạn đang nắm giữ cổ phiếu có giá 40.000 đồng và công ty chia cổ tức cổ phiếu tỷ lệ 10%, thì giá tham chiếu sẽ được điều chỉnh giảm xuống còn khoảng 36.364 đồng vào ngày giao dịch không hưởng quyền.
5. Một số lưu ý khi sử dụng giá tham chiếu để đầu tư
Việc hiểu đúng về giá tham chiếu chỉ là bước đầu. Quan trọng hơn, bạn cần biết cách sử dụng nó trong thực tế để hỗ trợ cho việc ra quyết định mua bán cổ phiếu một cách hợp lý. Dưới đây là một số điểm cần lưu ý:
5.1. Không nên dựa hoàn toàn vào giá tham chiếu để định giá cổ phiếu
Giá tham chiếu chỉ phản ánh mức giá kết thúc phiên trước, chứ không thể hiện được toàn bộ xu hướng hay triển vọng dài hạn của cổ phiếu. Việc cổ phiếu đang nằm dưới hay trên mức tham chiếu không nói lên nhiều điều nếu không phân tích thêm về yếu tố cơ bản, dòng tiền và xu hướng thị trường.
5.2. Luôn kết hợp với các yếu tố kỹ thuật và thông tin thị trường
Giá tham chiếu nên được sử dụng cùng với các chỉ báo kỹ thuật như khối lượng giao dịch, đường trung bình động, mô hình nến… Ngoài ra, các thông tin vĩ mô, kết quả kinh doanh, hoặc tin tức đột biến từ doanh nghiệp cũng cần được xem xét để đánh giá đúng xu hướng.
5.3. Cẩn trọng với các phiên có biên độ dao động lớn
Ở những phiên đầu giao dịch của cổ phiếu mới niêm yết, hoặc sau các đợt chia cổ tức, giá tham chiếu được tính theo công thức riêng và biên độ dao động thường rộng. Điều này có thể tạo ra biến động mạnh và không phản ánh đúng cung cầu thực tế. Nhà đầu tư nên theo dõi thêm vài phiên để quan sát ổn định trước khi đưa ra quyết định mua vào.
5.4. Quan sát tâm lý thị trường quanh giá tham chiếu
Một số cổ phiếu thường xuyên bật tăng khi chạm vùng tham chiếu, trong khi số khác lại dễ bị bán mạnh nếu không vượt qua được mức này. Việc quan sát phản ứng của thị trường tại vùng quanh giá tham chiếu có thể giúp bạn xác định điểm mua – bán hợp lý hơn trong ngắn hạn.
5.5. Hiểu rõ quy định của từng sàn để tránh hiểu lầm
Mỗi sàn có cách tính và biên độ dao động khác nhau. Nếu không nắm rõ, bạn có thể nhầm tưởng cổ phiếu đang tăng mạnh hoặc giảm sâu, trong khi thực tế vẫn nằm trong biên độ cho phép. Việc hiểu chính xác giúp bạn chủ động hơn khi theo dõi bảng giá.
Kết luận
Hiểu rõ giá tham chiếu là gì sẽ giúp bạn đọc bảng giá chứng khoán một cách chính xác hơn, nhận biết được biến động giá trong phiên và có thêm cơ sở để ra quyết định đầu tư. Đây là một trong những kiến thức nền tảng mà bất kỳ nhà đầu tư nào – dù mới hay đã có kinh nghiệm – cũng cần nắm vững. Đừng quên, việc kết hợp giá tham chiếu với các yếu tố khác như phân tích kỹ thuật, thông tin doanh nghiệp và tâm lý thị trường sẽ giúp bạn đầu tư tự tin và hiệu quả hơn.
Xem thêm: Thời gian giao dịch chứng khoán mới nhất: Nhà đầu tư cần nắm rõ!